પીઠનો દુખાવો ખૂબ જ સામાન્ય છે, ખાસ કરીને 30 વર્ષથી વધુ ઉંમરના પુખ્ત વયના લોકોમાં. પરંતુ એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ (AS) જેવી ગંભીર બાબત ક્યારે ચિંતાનો વિષય બને છે? વહેલા નિદાન અને યોગ્ય સારવાર માટે સામાન્ય પીઠના દુખાવા અને AS વચ્ચેનો તફાવત સમજવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ શું છે?
એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ એ એક ક્રોનિક ઓટોઇમ્યુન રોગ છે જે મુખ્યત્વે કરોડરજ્જુને અસર કરે છે. તે કરોડરજ્જુ વચ્ચેના સાંધામાં બળતરા પેદા કરે છે, જેના કારણે જડતા અને દુખાવો થાય છે જે ધીમે ધીમે કરોડરજ્જુને જોડી શકે છે.
સામાન્ય પીઠના દુખાવા અને એન્કિલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ વચ્ચેનો તફાવત
| લક્ષણ | સામાન્ય પીઠનો દુખાવો | એન્કિલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ |
| દુખાવાનો પ્રારંભ | અચાનક અથવા ઈજાને કારણે | ધીરે ધીરે વધતો જાય |
| ઉંમર | કોઈ પણ ઉંમર | મોટા ભાગે 40 વર્ષથી પહેલાં |
| દુખાવાનો સમય | ચાલતાં વઘારે થાય | આરામ કરતી વખતે વધુ થાય |
| સવારે જડતાની અનુભૂતિ | ઓછી અને ટૂંકી | 30 મિનિટથી વધુ જડતા રહે |
| કસરત પછી રાહત | કેટલાક સમયમાં | ઘણી વખત ખૂબ રાહત મળે |
| દુખાવાનું સ્થાન | માત્ર નીચલી પીઠ | નીચલી પીઠ, હિપ્સ અને નિતંબ |
એન્કિલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ નું નિદાન કેવી રીતે થાય?
- બ્લડ ટેસ્ટ (CRP, ESR)
- HLA-B27 જનેટિક ટેસ્ટ
- X-ray અને MRI સ્કેન દ્વારા સ્પાઇન અને સાક્રોઈલિયાક સાંધાની સ્થિતિ જોવા મળે છે
સારવાર અને સંચાલન:
1. દવાઓ:
- નોન-સ્ટેરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી ડ્રગ્સ (NSAIDs) દુખાવા અને સોજામાં રાહત આપે છે.
- બાયોલોજિક દવાઓ (TNF-alpha inhibitors) સંધિમાં ઇન્ફ્લેમેશન ઘટાડે છે.
2. વ્યાયામ અને ફિઝિયોથેરાપી:
- નિયમિત વ્યાયામ પીઠને ફ્લેક્સિબલ બનાવે છે
- ફિઝિયોથેરાપી હાડકાંની ગતિશીલતા જાળવે છે
3. જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:
- સીધી પોઝીશન રાખવી
- ધૂમ્રપાન ટાળવું
- યોગ્ય ઊંઘ અને આરામ
4. સર્જરી (જરૂર પડે ત્યારે):
- ગંભીર કેસમાં, સાંધાની બદલવણી જરૂરી થઈ શકે છે
ડોક્ટરને ક્યારે દેખાવું?
જો તમે:
- 45 વર્ષથી નાના છો
- 3 મહિના કરતા વધુ સમયથી પીઠ દુખાવે છે
- સવારે વધારે જડતા અનુભવતા હો
- આરામ કરતા દુખાવો વધે અને ચાલવાથી રાહત મળે
તો રુમેટોલોજિસ્ટ પાસે તપાસ કરાવવી ખૂબ જ જરૂરી છે.
નિષ્કર્ષ:
દરેક પીઠનો દુખાવો સામાન્ય નથી. જો તમે ઉપર દર્શાવેલા લક્ષણો અનુભવતા હો તો એન્કિલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસનું નિદાન અને યોગ્ય સારવાર સમયસર કરાવવી જરૂરી છે.
અવારનવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQ):
1. સામાન્ય પીઠના દુખાવા અને એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ વચ્ચે મુખ્ય તફાવત શું છે?
એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ બળતરા છે, ઘણીવાર ૪૦ વર્ષની ઉંમર પહેલાં શરૂ થાય છે, અને આરામ કરવાથી વધુ ખરાબ થાય છે. સામાન્ય પીઠનો દુખાવો સામાન્ય રીતે આરામ કરવાથી સુધરે છે અને તે સામાન્ય પ્રકૃતિનો હોય છે.
2. શું એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ મટી શકે છે?
કોઈ ઈલાજ નથી, પરંતુ વહેલા નિદાન અને દવાઓ, કસરત અને ઉપચાર દ્વારા યોગ્ય સારવાર લક્ષણોને અસરકારક રીતે સંચાલિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
3. શું કસરત એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસમાં મદદ કરે છે?
હા, નિયમિત સ્ટ્રેચિંગ, સ્વિમિંગ, યોગ અને મુદ્રા કસરતો જડતા ઘટાડવા અને ગતિશીલતા જાળવવા માટે ચાવીરૂપ છે.
