મહિલા અને રૂમેટોઇડ આર્થ્રાઇટિસ(Rheumatoid arthritis): વધુ પડતી અસર કેમ?
રૂમેટોઇડ આર્થ્રાઇટિસ (RA) એ ઓટોઇમ્યૂન રોગ છે જે આપણા શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ દ્વારા પોતાના સાંધાને ટાર્ગેટ કરે છે. આ રોગથી પીડાતી લગભગ 75% લોકો મહિલા હોય છે. પુરુષોની તુલનાએ મહિલાઓમાં આ રોગનો દર ત્રણથી ચાર ગણો વધારે હોય છે. ચાલો જાણીએ કેમ!
1. હોર્મોનલ અસરો
મહિલાઓના શરીરમાં એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન જેવા હોર્મોન હોય છે જે ઇમ્યુન સિસ્ટમ પર અસર કરે છે.
- ગર્ભાવસ્થાના સમયે RA નો દુખાવો ઓછો થઇ શકે છે પણ પ્રસૂતિ પછી ઝડપથી વધે છે.
- મેનોપોઝ પછી RAના લક્ષણો વધારે ગંભીર બની શકે છે.
2. રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં તફાવત
સ્ત્રીઓમાં સામાન્ય રીતે પુરુષો કરતાં વધુ મજબૂત રોગપ્રતિકારક શક્તિ હોય છે. જ્યારે આ તેમને ચેપ સામે વધુ અસરકારક રીતે લડવામાં મદદ કરે છે, ત્યારે તે તેમને RA જેવા સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો માટે વધુ સંવેદનશીલ બનાવે છે, જ્યાં શરીર પોતાના સાંધા પર હુમલો કરે છે.
3. જીવનશૈલી અને તણાવ
મહિલાઓ ઘણીવાર જીવનના વિવિધ દાયિત્વો (ઘર, કામ, સંતાનો) વચ્ચે વધુ તણાવ અનુભવે છે.
- તણાવથી RAના લક્ષણો વધી શકે છે.
- ઊંઘની ખોટ અને માનસિક આરોગ્ય પણ અસર કરે છે.
4. વારસાગત વલણ
રોગપ્રતિકારક શક્તિ સાથે સંબંધિત ચોક્કસ જનીનો સ્ત્રીઓમાં વધુ સક્રિય હોય છે. જો કોઈ પારિવારિક ઇતિહાસમાં RA હોય, તો સ્ત્રીઓને તે વારસામાં મળવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
5. પોષણની અછત
મહિલાઓમાં કેટલીકવાર કેલ્શિયમ, વિટામિન D અને આયર્નની અછત RAના લક્ષણોને વધારી શકે છે.
નિયંત્રણ માટેના પગલાં:
- નિયમિત ચકાસણી: ખાસ કરીને મેનોપોઝ પછી.
- તણાવ વ્યવસ્થાપન: યોગ અને ધ્યાન દ્વારા.
- સંતુલિત આહાર અને પૂરક દવાઓ
- શારીરિક કસરત અને ફિઝિયોથેરાપી
નિષ્કર્ષ(Conclusion):
મહિલાઓમાં રૂમેટોઇડ આર્થ્રાઇટિસ વધારે થવા પાછળ અનેક કારણો છે – હોર્મોનલ ફેરફારથી લઇને તણાવ, જિન અને પોષણ સુધી. જો સમયસર ચકાસણી અને યોગ્ય સારવાર કરાય, તો લક્ષણોને નિયંત્રિત કરી શકાય છે અને જીવનશૈલીમાં સુધારો લાવી શકાય છે.
અવારનવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQs):
1) રૂમેટોઇડ આર્થ્રાઇટિસ માત્ર મહિલાઓને જ થાય છે?
- નહીં, આ રોગ પુરૂષોમાં પણ થાય છે, પણ મહિલાઓમાં સંભાવના વધુ હોય છે.
2) શું આ રોગ ગર્ભાવસ્થામાં ખરાબ થઈ શકે છે?
- મોટાભાગના કેસમાં દુખાવો ઓછો થઇ શકે છે, પણ ડિલિવરી પછી તીવ્રતા વધી શકે છે.
3) શું આ સંપૂર્ણ રીતે સાજો થઈ શકે છે?
- હાલમાં રૂમેટોઇડ આર્થ્રાઇટિસ માટે કાયમી ઉપચાર નથી, પણ યોગ્ય સારવારથી નિયંત્રણ શક્ય છે.
