ગાઊટ (Gout) એ એક પીડાદાયક પ્રકારનો આર્થ્રાઇટિસ છે જે યુરિક એસિડના વધારે પ્રમાણને કારણે થાય છે. યુરિક એસિડ જ્યારે શરીરમાં વધારે જમવા લાગે ત્યારે તે સંધિઓમાં ક્રિસ્ટલના રૂપમાં એકઠું થઈ જાય છે, જેના કારણે દુખાવા, લાલાશ અને ફૂલો જેવાં લક્ષણો દેખાય છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ગાઊટ અને કિડનીના રોગ વચ્ચે ગાઢ સંબંધ છે?
હા, જેમ યુરિક એસિડ ગાઊટમાં મહત્વનો રોલ ભજવે છે, તેમ કિડનીના કામકાજ પર પણ તેની સીધી અસર પડે છે.
ચાલો વિગતવાર સમજીએ કે આ બંને રોગ એકબીજા સાથે કેવી રીતે જોડાયેલા છે.
યુરિક એસિડ અને કિડનીનો સંબંધ
શરીરમાં પ્યુરિન નામના તત્વના વિઘટનથી યુરિક એસિડ બને છે. આ પ્યુરિન આપણને ખોરાક (જેમ કે લાલ માંસ, બીર, દાળો)માંથી પણ મળે છે. સામાન્ય રીતે યુરિક એસિડને કિડની દ્વારા મૂત્રમાર્ગે બહાર કાઢવામાં આવે છે.
જ્યારે કિડની યોગ્ય રીતે યુરિક એસિડ ફિલ્ટર ન કરી શકે, ત્યારે તે રક્તમાં જમવા લાગે છે — જેને હાઈ યુરિક એસિડેમિયા કહે છે. લાંબા સમય સુધી યુરિક એસિડ વધુ રહે તો તે ગાઊટનું કારણ બને છે અને કિડનીને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે.
કિડનીને કેવી અસર કરે છે યુરિક એસિડ?
- યુરિક એસિડની પથરી (Kidney Stones):
યુરિક એસિડના વધારે જમાવાને કારણે કિડનીમાં પથરી બની શકે છે, જે પેશાબમાં દુખાવો અને બળતરા પેદા કરે છે. - ક્રોનિક કિડની રોગ (CKD):
લાંબા ગાળાની ગાઊટથી કિડનીની કાર્યક્ષમતા ધીરે ધીરે ઘટી શકે છે. જેના કારણે કિડની રોગ વિકસી શકે છે. - અકસ્માત કિડની ફેલ્યુર:
જો યુરિક એસિડ અત્યંત વધુ સ્તરે હોય અને સમયસર નિયંત્રણ ન કરવામાં આવે, તો કિડની અચાનક ફેલ થવાની ભયંકર સ્થિતિ પણ ઊભી થઈ શકે છે.
ગાઊટ અને કિડનીના રોગ વચ્ચેનો સંબંધ
ગાઊટના કારણે કિડનીને નુકસાન થઈ શકે છે અને બીજી બાજુ, જો કોઈ વ્યક્તિ પહેલેથી કિડની રોગથી પીડાઈ રહ્યો હોય, તો તેનું શરીર યુરિક એસિડ યોગ્ય રીતે બહાર ન કાઢી શકે – જેના કારણે તેને ગાઊટ થઈ શકે છે. એટલે બંને રોગ એકબીજાને વધારવાનું કામ કરે છે.
સારવાર: બંને રોગનું સંચાલન કેવી રીતે કરવું?
1. દવાઓનો નિયમિત ઉપયોગ:
- ડૉક્ટર તરફથી સૂચવેલી દવાઓ જેમ કે Allopurinol, Febuxostat યુરિક એસિડ ઓછું કરે છે.
- જો પથરી હોય તો કિડની માટે ખાસ દવાઓ આપવામાં આવે છે.
2. આહાર નિયંત્રણ:
- પ્યુરિનયુક્ત ખાદ્ય પદાર્થો ટાળો: લાલ માંસ, બીર, દરિયાઈ ખોરાક.
- વધુ પાણી પીવો – એ યુરિક એસિડને બહાર કાઢવામાં સહાય કરે છે.
- ફળો અને લીલાં શાકભાજી ખાવાની ટેવ અપનાવો.
3. વજન નિયંત્રણ અને વ્યાયામ:
- વધારે વજન પણ કિડની અને યુરિક એસિડ બંને માટે હાનિકારક છે.
- નિયમિત હળવા કસરત (જેમ કે ચાલવું, યોગ) કરો.
4. ડોક્ટર સાથે રેગ્યુલર ચકાસણી:
- રક્તમાં યુરિક એસિડ લેવલ, ક્રિએટિનિન, ઈ-જીએફઆર (eGFR) ટેસ્ટ સમયાંતરે કરાવવી.
વારંવાર પૂછાતા સવાલો (FAQ)
પ્ર: શું દરેક ગાઊટ દર્દીને કિડની રોગ થવાની શક્યતા છે?
ઉ: નહિં, પરંતુ જો યુરિક એસિડ લાંબા સમય સુધી વધુ રહે અને સારવાર ન થાય તો કિડનીને નુકસાન થઈ શકે છે.
પ્ર: શું પથરીની સમસ્યા પણ ગાઊટથી જોડાયેલી છે?
ઉ: હા, યુરિક એસિડ વધુ હોય તો કિડનીમાં પથરી થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
પ્ર: શું ગાઊટ અને કિડની રોગ બંનેને એકસાથે સંચાલિત કરી શકાય છે?
ઉ: હા, યોગ્ય ડાયટ, દવાઓ અને નિયમિત મોનિટરિંગથી બંને રોગને નિયંત્રિત કરી શકાય છે.
નિષ્કર્ષ:
ગાઊટ અને કિડની રોગ વચ્ચે ઊંડો સંબંધ છે.
એક રોગ બીજાને ઉત્તેજન આપી શકે છે, તેથી જો તમારું યુરિક એસિડ સ્તર વધારે હોય, તો માત્ર સાંધાના દુખાવા જ નહિ, પણ કિડનીની તકલીફ પણ ઊભી થઈ શકે છે. સમયસર ડાયગ્નોસિસ, લાઇફસ્ટાઇલ બદલાવ અને નિયમિત સારવાર દ્વારા તમે તમારા શરીરને આ બંને ઘાતક અસરોથી બચાવી શકો છો.
